Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Yaşadığımız gezegende hiçbirimiz yalnız değiliz. Denizde, karada ve havada gözle görülen ve görülmeyen milyonlarca canlı yaşıyor. Hayvanlar aleminin ekosistemimiz için ne derecede kıymetli olduğunu bilseydik muhtemelen bu canlıları korumak için var gücümüzle çalışırdık. Lakin hayvanlar alemine karşı olan duyarsızlığımız kimi canlıların kuşağının tükenmesine sebep oluyor. Bu canlılardan biri de ‘deniz ineği’ yahut ‘denizkızı’ olarak bilinen ‘dugong’lar. Bir vakitler Hint Okyanusu’nda, Doğu Afrika’da, Kızıldenizde, Güneydoğu Asya kıyılarında, Avustralya’nın kuzey kıyılarında ve Hindistan’ın batı kıyılarında yaşayan dugongların artık nesli tükendi. Araştırmalar bu canlıların kuşağının tükenmesinde insanlığın hatasının büyük olduğunu gösteriyor. Pekala, dugongların gözyaşından kim ne istedi ve bu gözyaşlarını ne için kullandılar?
DENİZKIZI MEĞERSE DUGONG’MUŞ
Deniz ineğinin bir tipi olarak bilinen dugong suda yaşayan bir canlı cinsidir. Günümüzde yalnızca dört farklı tipi bulunan otobur bir göğüslü olan dugonga en yakın hayvan çeşidi ise fillerdir. Filler ile deniz inekleri genetik olarak akraba sayılır fakat teknik olarak rastgele bir bağları yok. Denizde yaşayan en büyük üçüncü deniz memelisi olan dugong karaya çıkamaz, derin sulara giremez ve genel olarak tatlı suda yaşar. Ortalama 2.50 metre sahip olan bu deniz inekleri 1500 kiloya kadar çıkabilir.
Denizkızı öykülerine ilham kaynağı olduğu söylenen denizin en barışçıl canlılarından biri olan dugongların son vakitlerde yapılan bir araştırmaya nazaran Çin sularında fonksiyonel olarak jenerasyonunun tükendiğini görüldü. Bu, dugongların kalan popülasyonun sürdürülemez olduğu ve yakın gelecekte yok olma mümkünlüğünün çok yüksek olduğu manasına geliyor.
Avustralya’daki James Cook Üniversitesi’nde profesör olan Helene Marsh, New York Times’a yaptığı açıklamasında dünya çapında yaklaşık 100 bin dugong kaldığını söyledi.
NESLİ ÇİN’DE RESMİ OLARAK TÜKENDİ
Uluslararası Tabiat Müdafaa Birliği’nin Kırmızı Listesi’nde, tipi ‘savunmasız’ olarak sınıflandırılan bu canlıların bulunduğu tüm sularda jenerasyonunun tükenmesine ramak kaldığı düşünülüyor. Uzmanlar, deniz kızlarının tekrar dönmeleri için tüm çalışmaları yapsalar da bu gayretlerin sonuçsuz kalması epeyce yüksek. Çin sularında deniz çayırlarının yok olması bu hayvanların da soyunun yok olmasında en büyük sebep olarak gösterildi. Londra Zooloji Derneği (ZSL) tarafından yapılan araştırmaya nazaran, 2008 yılından günümüze dek okyanusun sevilen ‘deniz ineğinin’ görülmemesinin akabinde, cins Çin’de soyu tükenmiş cinsler listesine eklendi.
Dugong’un kuşağını korumak ismine yapılan çalışmalarda Avustralya’nın yerli halkı olan Aborjinlerin bu canlıları avladıkları tespit edildi.
Çin sularında kuşağı tükenen dugonglar için avlanma yasağı çok uzun müddet gelmiş olsa da bilhassa Malezya, Singapur ve Endonezya sularında tılsımlı bir canlı olarak görülen dugonglar ne yazık ki acımasız bir formda avlanıyor. Bu coğrafyalarda deniz ineğinden çok ‘denizkızı’ olarak isimlendirilen dugonglara masalsı bir özellik atfedilmiş ve yaygın bir inanışa nazaran gözyaşının çok pahalı olduğu kabul edilmiş. Güneydoğu Asyalılar için sihirli güçlere sahip bir canlıya dönüşen dugongun gözyaşının yapamayacağı şey yok.
GÖZYAŞINI ALIP PARAYLA SATIYORLAR
Singapur’da dugongların gözyaşına ‘ayer mata duyong’ deniyor ve şayet karşılıksız bir aşk yaşıyorsanız inanışa nazaran bu canlının gözyaşını alarak karşınızdaki kişinin size âşık olmasını sağlayabilirsiniz. Yalnızca birini kendinize âşık etmek için değil, birebir vakitte uygun bir iş bulmak için de bu canlının gözyaşını kullanırsanız işler istediğiniz üzere ilerleyebilir. Dugong gözyaşının mucizeleri saymakla bitmez lakin asıl konuşulması gereken şey bu canlıların vahşice avlanması ve zalimce göz yaşlarının şişelere doldurulması. Dahası bu gözyaşının parayla satılıyor olması. Dugonglara atfedilen bu özellik bulunduğu tüm kıyı kentlerinde geçerli olmasa da Malezya, Singapur ve Endonezya deniz kızlarına bakışın bu formda olduğunu söylemek mümkün.
‘DENİZ EKOSİSTEMİNDE DEĞERLİ BİR ROL OYNUYOR’
Dugongların var oldukları sularda bilhassa 1970’lerden bu yana süratle azaldığı gözlemlendi ,bu yok oluşun en büyük nedeni olarak balıkçılık ve insan faaliyetleri gösteriliyor. Çin’de jenerasyonu tükense de hâlâ dugongların varlığını sürdürdüğü yer olan Arap Körfezi’nde bu canlıları muhafaza faaliyetleri çok sıkı tutuluyor. Birinci olarak 7 bin 500 yıl evvel Arap Körfezi’nde yaşadıkları bilinen bu canlıların büyük kümeler halinde seyahat etmesi alışılmadık bir durumdu fakat sayıları o kadar çoktu ki 800’den fazla olan en büyük müşahede 2020’de Katar’da oldu.
Ülkenin Çevre Bakanlığı, hayvanın ülkenin deniz hayatındaki rolüne ait farkındalığı artırmak için çeşitli teşebbüslere öncülük etti ve korumacıların onları daha güzel nasıl koruyabilecekleri konusunda bilgi edinmesini sağlayacak araştırmalar için fon sağladı.
Bu araştırmanın başında bulunan Teknik Araştırma Vazifelisi İsmail El-Şeyh, “Dugonglar deniz ekosistemlerinde değerli bir rol oynuyor, sağlıklı bir ekosistem için bitkisel dengeyi sağlamaya yardımcı olan sağlıklı deniz çayırı yataklarının korunmasına katkıda bulunuyorlar. Cinsin şu anda tehlike altında olarak sınıflandırılması nedeniyle, araştırmalarımızın bu sakin hayvanların popülasyon artışını desteklemeye devam etmesini ve böylelikle Katar’da ve ötesinde gelişmeye devam edebilmelerini umuyoruz” dedi.
Tıpkı Katar üzere Filipinler’de de dugongların, onlara ziyan veren balıkçılara ağır cezalar veren muhafaza kapsamında bir yasa çıktığı biliniyor.