Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi, Keneler ve Kene Kaynaklı Hastalıklar Araştırma Laboratuvarı Sorumlusu Doç. Dr. Ömer Orkun, Türkiye’de insanları enfekte edebilen kene kaynaklı yeni bir bakteri görüldüğünü söyledi.
Orkun, kene kaynaklı patojenler ve sebep olduğu hastalıkların küresel manada insan ve hayvan sıhhatini önemli derecede tehdit ettiğini belirtti.
Günümüzde artan moleküler teknikler sayesinde kene kaynaklı patojenlere sebep olan yeni tiplerin ortaya çıktığını tabir eden Orkun, bilhassa Anadolu’da orman içi bölge olan Bolu’dan başlayıp Ankara’daki çok çeşitli geçiş zonlarını içine alan ve yarı kurak step coğrafya olan Kırşehir’de son bulan bir alanda kene kaynaklı patojenlerin doğal dinamiklerini anlamaya yönelik saha ve laboratuvar çalışmaları yürüttüklerini anlattı.
“TRAKYA VE İSTANBUL’DA BASKIN BİR TÜR”
Orkun, 2 bine yakın kenede yüzlerce patojen (hastalık oluşturan mikrop) taradıklarını ve 32 farklı kene kaynaklı patojenin varlığını belirlediklerini lisana getirerek, şöyle devam etti:
“Bu önemli derecede değerli bir sayı ve bunların hiçbiri Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) virüsü değil. Tespit edilen patojenlerden 10’unun insanı enfekte edebildiği ortaya çıktı. Bunlardan bir tanesi de şu an patojen olarak Avrupa’da yeni ortaya çıkan ve Avrupa’nın en kıymetli vektörü olan Ixodes Ricinus kene tipinin naklettiği ‘Neoehrlichia Mikurensis’ ismi altındaki bir bakteri. Bunun Türkiye’de daha evvel varlığı bilinmiyordu, yeni tespit ettik. Bu tıp, Avrupa’da insanlarda patojenik olan zoonotik hastalıkların en kıymetli vektörü olarak kabul edilir ve Avrupa’nın üzerinde en çok çalıştığı kene çeşididir. Bizim ülkemizde bilhassa Anadolu’nun kuzeyi, Trakya ve İstanbul’da baskın bir cins.”
“SAĞLIKLI İNSANLARDA DA PATOJENİTEYE SEBEP OLABİLİYOR”
Söz konusu bakterinin, insanlarda kan damarlarının iltihaplanması ve tromboembolik patojenite ile seyreden birtakım bozukluklara yol açabildiğine işaret eden Orkun, “Eskiden bilhassa immün sistemi zayıf yahut baskılanmış, dalağı alınmış, lösemi, lenfoma ve MS üzere hastalığı olan insanlarda patojenik olduğu sanılıyordu. Fakat son yıllarda Avrupa’daki hadiselere baktığımızda, immün sistemi çok yerinde, sağlıklı insanlarda da patojeniteye sebep olabildiği hatta bilhassa birtakım ilaçlarla immün sistemi baskılanmış hastalarda ise mevte varabilecek sonuçlara neden olduğu bildiriliyor” diye konuştu.
Bu cinsin sebep olduğu hastalığın çok akut enfeksiyona sebep olmadığı için bugüne kadar bilinemediğine dikkati çeken Orkun, şöyle konuştu:
“Ülkemizde bu patojen maalesef birçok rutin teşhis sistemlerinde yer almamaktadır. İhmal ediliyor olabilir, hasta tanısı konmadan tedavi edilmiş olabilir. Fakat gelecekte bu patojenin ayırıcı tanıya gerek ulusal referans laboratuvarlarında gerekse hastanelerde eklenmesi gerekiyor. Zira erken teşhis hayat kurtarır ve tanımadığınız bir mikroorganizmayla savaşmanız çok zordur. O yüzden kene kaynaklı patojenler, üzerinde çok durulması gereken patojenlerdir.”
Bakteriyi taşıyan Ixodes Ricinus kene cinsinin yüksek neme gereksinim duyduğuna işaret eden Orkun, “Bu tipi yalnızca kırsal bölümlerde değil bilhassa içerisinde orman ihtiva eden vilayet içi yapılarda yani kentsel bölgelerde de görüyoruz” dedi.
Bu kene çeşidinin İstanbul’daki Belgrad Ormanı’nda, Trakya ve Anadolu’nun kuzeyinde göründüğünü anlatan Orkun, bu çeşidin insanları sıklıkla enfekte ettiğini lisana getirdi.
“BİR PİLOT KALEMİN DEFTERDE BIRAKTIĞI NOKTA KADAR, ÇOK KÜÇÜK”
Orkun, bu kene cinsinden korunmak için öncelikle cins bazında sistematik olarak epidemiyolojik araştırma yapılması gerektiğini vurguladı.
Tespit edilen noktalar üzerinden başlayarak benzeri coğrafik noktalarda erken ikaz sistemlerinin oluşturulması gerektiğini lisana getiren Orkun, şöyle devam etti:
“İki yıl evvel gelecekte Türkiye’de ‘Ixodes Ricinus kaynaklı salgın oluşabilir’ tasası ile bu tipe ve taşıdıkları patojenlere has bir projeyi Sıhhat Bakanlığına sunduk. Umarım bunun üzerine gidilir zira biz bu salgını en acı yaşayan ülkelerden biriyiz. 2002’de hiç bilmediğimiz bir formda dünyanın en büyük KKKA salgınına maruz kaldık ve hala devam ediyoruz. Türkiye açısından gelecekte olacak kene kaynaklı salgınların sebeplerinden bir tanesi hatta mümkünlük olarak en yükseklerinden biri Ixodes Ricinus. Bu cinsle ilgili bölgesel bilgileri almamız gerekiyor. Rezervuar konakları bulmamız lazım.”
“İNSANLARIN BEDENLERİNİ ÇOK AYRINTILI ARAMALARI GEREKİYOR”
Kenelerin ağır olduğu yerlere ait dağılım ve risk haritalarının çıkarılması ve insanların bilinçlendirilmesi gerektiğine işaret eden Orkun, “İnsanlar kendisine tutunduğunda bu tıp keneyi genelde göremiyor zira bu kene, bir pilot kalemin defterde bıraktığı nokta kadar, çok küçük. Beşerler birçok vakit fark edemiyor. Başkası çarçabuk fark edilebilir lakin bu tipi fark etmek güç olduğundan, insanların bedenlerini çok ayrıntılı aramaları gerekiyor” formunda konuştu.
Orkun, insanlara, kendisine tutunan keneyi bulduğunda bir an evvel bedenlerinden çıkarması ihtarında bulundu.