Her periyotta, sessizce iş yapmaya koyulmuş, ömrünü buna vakfetmiş lakin öldükten sonra hatırlanan, birilerinin radarına giren birileri olmuştur. Yaşarken hayatını vakfettiği işe ait bir sessizlikle yankı bulan, öldüğünde ise korodan oluşan bir kümeyle herkesin karşısına çıkan birileri de geçmiştir hayatlarımızdan. Ergün Günçe mesela ya da daha farklı bir yerden örnek verirsem, Ubıh lisanını yaşatmak için uğraşan Tevfik Esenç. Ya da sağın sahiplendiği bir müellif olarak Tanpınar. Hasan Saltık ise bu kategoriye değil, nadiren rastlanan ve gece olmadan da parlayan bir yıldız kategorisine girer.
1964 doğumlu, Hozatlı. Zaza, Alevi, müzik imalcisi ve Kalan Müzik’in kurucusu. Alevi dedelerin torunu. Sarı Saltık Ocağı’ndan sayar kendini. O denli bağlı ki bunlara, İstanbul’da bile Hozat’ta oturur. Hozat’ı İstanbul’a getirdiği üzere, İstanbul’u da gerektiğinde Hozat’a götürebilen, bir bavula sığdırabilen biri.
Bütün “ölümcül kimlikleri” kucaklayıp, yumuşatma üzere bir mahareti de var. Ölümcül kimliklerden, herkesin bir adedine sahip olduğunda bile belinin büküldüğü yerde, o birkaç adedini taşıyıp bir hayat kıpırtısı, yaprak hışırtısı çıkarır kendine. Bunun sonucu olarak yoksulluktan yakasını, elini, ayağını kurtarmak, onu alt etmek yerine daima güçlü yaşamaya, gönlünü daima güçlü tutmaya çalışır. O yoksulluktan değil, yoksulluk ondan çekinir üzeredir. Yoksulluğun biçtiği yoldan kırılgan kümelerin lehine herkese murat olamayacak bir dünya kurar. Herhalde, bütün kimliklerin en ötekisi oymuş üzere çalışır, dersek yanlış olmaz.
Müzik eğitimi için İstanbul’a gelse de fakir ve mahrum olmaktan okulu bırakmak zorunda kalır sonraları lakin kendince bir okul kurar. Her daim alaylı. Ölümcül kimliklerin karargâhında yetişmiş, gücü bitmek bilmez bir subay. Fakat esasen şöyle tanımlamak gerekir öncelikle: Bir tuhaf adam.
İyi bir tüccar olduğu üzere ziyanına çalışmayı kendine düstur edinmiş bir müzik antropoloğu. Tuhaflığı piyasayı hem çok güzel okumasından hem de geleceği ön görebilme kabiliyetinden, kamu faydasına işler yapmasından ileri geliyor. Üstelik bir sponsora muhtaçlık duymadan, kazandığını kazanamayacağı belirli olan işlere yatırması da gayreti. “Akmaz fakat damlar”, kelamı en âlâ onun yaptığı işlerde manasını bulur üzeredir.
Günün moda tabiriyle uzun vadeli düşünen, vizyonu geniş biri.
1980’lerde adım atar Unkapanı’na. Devrin Unkapanı, plakçıların mukim olduğu bir yerdir. Herkesin bildiği isimle IMC çarşısı. 1990’da Sivas Katliamı kurbanı Alevi-Kürt Hasret Gültekin ile gerçekleştirdikleri Newroz kaseti birinci yapımcılık denemesidir. Müşfik Kenter’in Bir Garip Orhan Veli kasetlerinin gördüğü ilgiden yola çıkarak kuzeni Rahmi Saltuk’a bir Ahmed Arif kaseti yapmayı önerir. Kuzeninin yanında süreksiz olarak çalışmaktadır. Bir anda kendini yapımcılığın içinde bulur. Aklına birinci Ahmed Arif’in gelmesi yüzünün daima Hozat tarafında bir yere bakmasından. Herkesin kulağına küpe olmuş Hasretinden Prangalar Eskittim’in öyküsünü öğrendiğimiz üzere kitapta sansürlenen yerleri de direkt kasete aldığını öğreniriz sonraları. Kızı Helin’in ismi de Ahmed Arif’le o dönemki teması üzerinden koyulur. “Hasan”, der, “bir kızın olursa ismini Helin koy, Kürtçe kuş yuvası demek”. Konu bahis yaptığı işler ise dehşete dair bir şey düşünmez. O devir, eskimeyen tabirle “gözaltı garantili” işlerdir yaptığı.
Sadece etnik müziği değil, tangolardan, ilahilere, asker türkülerinden hapishane türkülerine pek “gideri olmayan” memleket seslerini toplar. Arabeskin ve popun hegemonik olduğu bir atmosferde klasik, lokal, klasik müziğe yatırım yapar. Böylelikle siyaset üstü, kimliklerin hiyerarşik konumlandırılmadığı, o denli tartışılmadığı bir alan yaratır.
Liberation mecmuası onun için “Hasan Saltık olmasaydı Anadolu sessiz kalırdı”, BBC “Türkiye müziğinin zenginliğini ondan öğrendik” der. The Newyork Times’a nazaran ise o, “Anadolu’daki fısıltıya dönüşmüş sesleri toplayıp bunlardan armonik bir gök gürültüsü çıkaran adam”dır.
Kumarı hiç kaybetmeyen ancak rölansa sık sık gereksinim duyan bir poker oyuncusu.
Kürt ve öbür azınlık müziklerinin kurumsal bir arşivcisi. Devletin yapamadığı, müsaade vermediği kurumsallığı tek başına yapan bir üretimci. Yıllarca yasaklanan, uğruna mahpus yatılan bir dinleme pratiğinin arşivini, bozulmamış müzikleri toplayıp geçmişe bir ışık meblağ. Resmi tarihin dışında, bir tarih anlatısı kurar.
Dünyada örneği olmayan bir kültürel araştırma ve metin merkezi olan Kalan’ı memleketin OHAL ve DGM ile kriminalize edildiği iklim içinde var eder. Kalan ismini Dersim’in eski isimlerinden esinlenerek koyar.
Neşet Ertaş’ın meyyit olmadığını Türkiyeli televizyonculara duyuran kişi. Neşet Ertaş bir röportajında “para kazanıyorsam Hasan Saltık sayesinde” demiştir. Ölülerin rahat uyumasını sağlayan, bu dünyada vefata terkedileni ömrün merkezine taşıyan bir garip adam.
Şimdi ve geçmiş ortasında geleceği çağıran üretimlere imza atar. Repertuar o kadar zengindir ki Kalan için bir “hafıza merkezi” demek yanlış olmaz. Unutulanlara, hatırlanmak istenmeyenlere, göz gerisi edilenlere kulak kesilmiş, bunu düstur edinmiş bir hafriyat adamı.
Ayça Örer, bir anısını anlatır. Küçük lakin Hasan Saltık’ın aklına dair çok şey söylüyor. Örer, Kalan Müzik’e uğradığı bir gün, telefonu çalar. Çantasından telefonuna el etmek üzere yöneldiğinde, Hasan Saltık, “Dur”, der, “ne çalıyor?”
Durumu anlatır. Çalan müzik bir Çeçen kampında 8-9 yaşlarında bir çocuğun söylediği müziğin düzgün bir versiyonu: Daymohk. Oturur bir arada dinlerler. O anki yorumu yalnızca “güzeldir”, olur. Ortadan aylar geçer, Feryal Öney Çocuk Aklı albümü için Ayça Örer’i arar: “Sen Çeçence bir müzik önermişsin, neydi o?”. Albümdeki Daymohk’un kıssası bu türlü başlar.
Her an tetikte, kulağı açık bir avcı. “Güzeldir”i nitekim hoş olan bir avcı.
Siyaset üstü biri. Erdoğan ile de Kılıçdaroğlu ile de oturur.
Ebedi bir kültür bakanı. O yüzden de bir geniş vakitler insanı.
Ceket giymeyi sevmez, fakat dolabında bir yeşil ceketi sürekli vardır, seyahate çıktığında birinci onu bavuluna koyar.