İBRAHİM DEMİRCİ
Sedat Anar’ın son yapıtı: Bir Müzisyenin Arayışı.
Everest Yayınları’nın okura sunduğu kitap 143 sayfa. Kapakta kullanılan Ahmedzade Natik imzalı fotoğraf; insan, tabiat, sanat ve teknolojiye ait çizgileriyle Bedri Rahmi ve Picasso’dan esintiler taşıyor. Kapağa bakarken aklımdan geçen “Bedri Rahmi’den bir fotoğraf daha mı uygun olurdu?” sorusu, Sedat Anar’ın ülke ve ulus hudutlarını aşan arayışını hatırlayınca ehemmiyetini yitirdi. Kitapta metni zenginleştirmek için kullanılan renkli görsellerin ihtimamla seçildiği ve hazırlandığı belirli. Kasım Tan’ın çizdiği Ahmet Kanneci, Metin ve Kemal Kahraman, Kemal Dinç, John Cage, Keith Jarrett, Joep Beving, Anouar Brahem, Evrim Demirel, Gürciyev portreleri takdiri ve teşekkürü hak ediyor.
MÜZİK ÜZERİNE DÜŞÜNCELER
Sanatını icra etmekle yetinmeyip tarihî kaynakları ve gelişim çizgilerini de araştıran, edindiği bilgileri paylaşan Sedat Anar’ın kitaptaki 11 metninden en hacimlisi: “Ses, sessizlik, nefes ve müzik üzerine bir deneme” (s. 15-37). Niyazi-i Mısrî ile Yaşar Kemal, Ali Şeriati ile Ahmed Amiş Efendi, Tanburi Cemil ile Mozart vb. çok sayıda sanatçı, düşünür ve müellifi ya bir özlü kelamıyla ya enteresan bir anekdotuyla buluşturan bu hoş metinde takıldığım iki konu oldu. Kur’an-ı Kerim’de “her şeyin ‘kün’ (ol) buyruğuyla yaratıldığı tabir edilir.” cümlesinden sonra şu cümleyi okuruz: “Kitâb-ı Mukaddes’te de şöyle der: ‘Başlangıçta kelâm vardı ve bu kelâm, İlah kelâmıydı.” Sonraki paragrafta şu cümle karşımıza çıkar: “Yuhanna İncili de birinci âyetinde ‘Başlangıçta kelam vardı’ der.” (s. 30) Bildiğim kadarıyla Yuhanna İncili, Kitab-ı Mukaddes’in Yeni Ahid kısmının kısımlarından biridir ve nakledilen kelam yalnızca onun başında yer almaktadır.
MUSİKİŞİNASLARIN PİRİ: CEBRAİL
İkinci konu, bir alıntıda karşımıza çıkan okuma yanlışıyla ilgili: Osmanlı Ansiklopedisi, 10. cilt, s. 582’den alınan “Hattat Hamid Aytaç istifi: ‘Ehl-i musikişinas piri ya Hazreti Cebrail Aleyhisselam” ibaresinde geçen “ya” ünlemini ben dikkatle baktığım hâlde göremedim. Müzikolog Etem Ruhi Üngör’ün makalesi içinde yer alan bu sınırın altında istifte yer almayan “ya” yazılmışken istifin üst kısmında bulunan “aleyhisselam” ibaresi yazılmamış! Sedat Anar, alıntı yaparken bu eksikliği gidermiş lakin fazlalığı fark edip düzeltmemiş. Bu küçük kusura işaret ettikten sonra kelamını ettiğimiz hatta ilham veren rivayeti nakledelim: “Bir rivayete nazaran Allah, Âdem’i yarattığında ruha ‘Âdem’in bedenine gir!” diye emreder. Ruh, bedene girmeye korkar. Allah, Cebrâil’e ‘Cennetten koşneyi getir ve çal!’ diye emreder. Bu buyruk üzerine Cebrâil, cennetten alıp getirdiği koşneyi çalınca mest olan ruh, vücuda girer. Bu sebeple Hz. Cebrâil, musikişinasların pîri kabul edilir.” (s. 31)
BİZİM MÜZİSYENLER
Sonraki dört yazı, sırasıyla: “Ahmet Kanneci ile Halfeti’de hüzünlü bir akşam”, Metin&Kemal Kahraman ve ‘Ferfecir’ albümü”, “Ankara’da bir sokak müzisyeni: Santuri Sedat Anar”, “Kemal Dinç ve ‘Lir ve Ateş’ albümü” başlıklarını taşıyor ve her biri, müzik tarihimiz açısından olduğu kadar, sanatçı duyarlığının hoşluğuna ve büyüklüğüne ait örneklerle de zihnimizi ve gönlümüzü besliyor. Cura çaldığı çocukluk günlerinde Halfeti’de görmek ve dinlemek fırsatını bulduğu Ahmet Kanneci’ye yirmi yıl sonra “Erol Göka ağabeyi aracılığıyla” ulaşıp onunla uzun bir söyleşi yaptığında o Halfeti tanışıklığından kelam etmez. Neden mi? “Konuyu açarsa gözlerinin dolmasından çekindiği için…” (s. 42)
Sedat Anar’ın “unutamadığı dört ses”ten dördüncüsü Metin ve Kemal Kahraman kardeşlerin Ferfecir albümünde işittiği seslerdir. Yoğurt götürmek için gittiği öğretmeninin meskeninde karşılaşmış ve kapılmıştır o seslere. Öğretmenin inceliğine bakın, çocuğun ilgisini görünce “Sana armağanım olsun” demiştir. Sedat’ın önüne enstrümantal müziğin ufukları o kasetle açılmıştır. Dinç sazının mucidi Kemal Dinç’in evvel albümüyle sonra kendisiyle tanışan Sedat Anar’ın onunla kurduğu dostluk, Hâllerin Esiri isimli romanının kapak fotoğrafını yapmasını rica edeceği ve ricasının kabul göreceği seviyeye ulaşmıştır (s. 77).
AYKIRI MÜZİSYENLER
“Anarşist bir müzisyen: John Cage” ile Filiz Ali’nin Müzisyen Portreleri kitabında karşılaşmış Sedat Anar. Değişik bulduğu bu sanatkarla ilgili araştırmalara başlamış. İngilizce ve Fransızca metinleri “dostu Zakaria Haffar yardımıyla” okumuş (s. 80). Cage’in “ünlü” yapıtlarından birinin 4’33” olduğunu işitmiş olmalısınız. Bestekar, bu yapıtını piyanosunun başında tek tuşa basmadan 4 dakika 33 saniye oturarak icra eder. Bu eşsiz eser, Sedat’ın dostu Behlül’e bir sav kazandırmıştır (s. 80) Sıra dışı ve muhalif çıkışlarıyla reaksiyonlar de toplayan sanatçı meğerse “mantar uzmanı” da olmuş. Semih Fırıncıoğlu’nun onun hakkında lisana getirdiği şu yargıyı aktarıyor Anar: “Cage müziği bir çıkmaza koymuyor, zaten çıkmaza girmiş ve yerinde saymakta olan müziğe yeni taraflar gösteriyor.” Sedat Anar, daha ileri bir noktaya taşıyor mevzuyu: “Sanat insan hayatında katı kurallar gerektirecek kadar somut ve vazgeçilmez bir yer tutmamalı kuşkusuz ve Cage de bu türlü düşünüyor anlaşılan…” (s. 88).
Deneme ile hatıranın sarmaştığı bir çalışma olan Bir Müzisyenin Arayışı’nda tanıtılan öteki sanatkarlar için yerim kalmadı.
“Sedad” Arapça bir söz, “doğruluk, dürüstlük, tutarlılık, sağlamlık” kavramlarını da bunların sıfat hâllerini de içeriyor. Sedat Anar, müzisyen olarak da muharrir olarak da ismiyle müsemma olmayı başardı. “Müzisyenler birtakım bestelerden etkilenip besteler yaparlar fakat birçok bunu lisana getirmekten korkar. Bense bunu büyük bir memnunlukla sizinle paylaşabilirim.” (s. 106). Sedad budur!