Orhan Gökdemir’in köşe yazısının ilgili kısmı şu biçimde:
“Yoldayız. Büyük bir bombardıman altındayız. Savaşıyoruz ve savaştıkça insanlığımıza yaklaşıyoruz.
“Bugün Türkiye’de de roman yok, dünyada da roman yazılmaz. İnsan kalmamıştır. Monopollü nizamlarda insan kalmadığı için roman yazılmaz.” Kulakları çınlasın, Yalçın Küçük hocamızın kelamıdır bu. Piyasanın, giderek tekelci sistemin, yalnızca toplumu değil, onunla birlikte insanı da öğüttüğü gerçeğinin dışa vurumudur romansızlık.
Peki ya 20. yüzyılın edebi şaheserleri? Üç büyük muharrir ve romana atıf yapar hoca. Birincisi Kafka ve Dönüşüm’üdür. Huxley’nin Yiğit Yeni Dünya’sı ve Orwell’ın Hayvan Çiftliği ikincisi ve üçüncüsüdür. Hocaya nazaran bunlar romanın bittiğinin işaretleridir. Bu üç müellifle, bilhassa Kafka ve Huxley ile birlikte, dünyada roman bitmiştir. Zira ikisi de insan üzerine konseyi değildir. Birinin kahramanı bir böcektir, öbürünün kahramanı fabrikalardır. İçlerinde insan, haliyle karakter yoktur. Geriye yalnızca savaş romanları kalır ki, esasen roman diye yazılanlar savaşlara dairdir. Sovyet romanı diye okuduklarınız yalnızca savaş romanıdır.
Rastlantı değil, monopollerin öğüttüğü insanın tekrar ortaya çıkması için böylesine büyük şoklara gereksinim vardır artık. İnsanın ışığı fakat cephede ateş altındayken tekrar parlar, olanca hoşluğu ile ışıldar ve natürel hemencecik söner. Çok kolay bir sebebi var, cephede parayla alabileceğiniz hiçbir şey yoktur, vefat yakınınızdadır, yapabileceğiniz tek şey kahramanca savaşmak ve silah arkadaşlarınızla dayanışmaktır. Bu yolla yaratıcı yeteneklerinizi geri almış ve onu kendi isteğinizle istediğiniz tarafta kullanma bahtına sahip olmuş olursunuz. Demek ki kahramanlık ve dayanışma, monopoller çağında, insanın yine ortaya çıkması için olmazsa olmazlardandır.
Hoca affetsin, savaş dışında da sarsıcı şoklarımız var artık. Seyahat Parkı merkezli isyanımız bunlardan biridir, insanımızın parladığı anlarımızdandır. Son zelzele de bu türlü bir tesir yarattı, yıkıntıların ortasında insanın ışığı parladı. Kuşkusuz bunlar da kahramanlık ve dayanışma kaynaklıdır. Olağan, romanlardaki savaşlardan farklıdırlar lakin ikisini birlikte bir savaş saymamıza kâfi işaretler var. İkisinde de monopoller sistemi müdahildir ve kuşkusuz ikisi de bu sisteme karşı resen ortaya çıkmış, ilan edilmemiş bir savaştır. Büyük bir bombardıman altındayız. Savaşıyoruz ve savaştıkça insanlığımıza yaklaşıyoruz. Kanlı çatışmalar oldu ve kayıplarımız büyüktür. Haliyle insanı çok ancak ne yazık, şimdi romanı yoktur.
İşaretlerin müsaadeden gidiyoruz. Zelzelenin akabinde Antakya’ya birinci koşanlardan biri Almanya Darmstadt Hastanesi Göğüs Hastalıkları Kısmı Başhekimi Türk kökenli Cihan Çelik’ti. Gönüllüydü, sahra hastanesinde çalışıyordu, dramatik sahnelere şahit olmuştu haliyle, kederlenmişti. Şaşkındı, “Para çektim, 5 TL bile harcamadım. Burada tam bir komünizm var. Herkesin ne muhtaçlığı varsa karşılanıyor” diye anlatıyordu DW muhabirine şaşkınlığını.
Hollanda’nın arama-kurtarma grubuyla birlikte bir hafta boyunca Antakya’da kurtarma çalışmalarına katılan istekli mütercim Zeynep Alpar da emsal izlenimler edinmişti. “Evimden çıkıp zelzele bölgesine gidene, sonra da konutuma dönene kadar hiç para harcamadım, paranın geçmediği bir dünyaydı” diye anlatıyordu şaşkınlığını. O da karşılıksız, hiçbir şey beklemeden koşmuştu yıkımın ortasına. Orada en kritik, en hayati dakikaların, saatlerin nasıl heder edildiğini görmüştü, enkazdan canlı çıkarmanın ne demek olduğuna tanıklık etmişti. Kahramanlık ve dayanışma, tıpkı gerçeğin farklı iki yüzü üzeredir. Öylesine ortaya çıkmakta, dokunduğu her insanı arındırmaktadır. Piyasanın, haliyle paranın kararının sona ermesi insanın ortaya çıkması ile irtibatlıdır demek ki. İnsan varsa para saçmadır. Sonsuz sayıdaki sirkülasyon odaklarından biri olmaktan çıkmışsak artık piyasa mümkün değildir.
Demek ki insan fakat bu tertibe karşı gayrette ortaya çıkabilir. Parayı, piyasayı reddetmek kurallarından biridir. Birbirimizle birer alıcı yahut satıcı olarak değil beşerler olarak bağ kurabiliriz, bu mümkündür. Gerisi “kafkaesk” bir çürümedir. Piyasa insanlıktan çıkarır, böcekleştirir; Samsa mutlak bir insansızlaşma halidir.
Bu “parasızlık” halini bir de Gezi’den biliyoruz. O parkta, o parktan yayılarak ülke sathında bir kardeşleşme ve dayanışma rüzgârı esmiş, direniş, diğer türlü bir toplumsal ilgiler ağının kurulmasının yolunu açmıştı. Neoliberal İslamcılık ve kapitalizm bu yeni alakalar ağına çarpıp geri çekilmişti. Bir ortaya gelerek parkı işgal eden, barikatlar kurarak savunan, sevinçli, paylaşımcı, eşitlikçi ve özgürlükçü bir halk hareketi çıkmıştı ortaya. Beşerler kendinde fazla olanı parkın merdivenlerine bırakmış, gereksinimi olanla parayı ortadan çıkararak paylaşmıştı. O sayede parkta eşitlikçi yeni bir hayat kurulmuştu. Çadırları, bulvarı, caddesi, sokakları, meydanı, radyosu, televizyonu, gazetesi, reviri, ambulansı, itfaiyesi, güvenlikçisi, psikoloğu, çarşısı, kahvehanesi, aş meskeni, oteli, kuaförü, berberi, sineması, sanatkarları, kütüphanesi, forumu, çocuklar için atölyeleri, müzesi, çöpçüsü, dilek ağacı ve futbol kadroları ile orijinal bir sistemdi bu. Her şeyi var ancak piyasası ve parası yoktu. Kimsenin aklına parka banka kurmak gelmemişti. Bu parasızlığı yeni bir tertibin işareti sayıyoruz.
Haliyle burada da dayanışmaya kahramanlık eşlik etti. Sınırsız bir polis şiddetine olanca sevinciyle göğüs geren bir kahramanlıktı bu. Direnenler “boyun eğmemeye” kararlıydı. Sistem bu kararlık karşısında 15 gün boyunca çaresiz kalmıştı. Direnişle ve dayanışmayla yaratılan “Tayyipsiz hava sahası”nda tekrar ortaya çıkmıştı insan.
Dayanışma, paylaşma ve olağan eşitlik olduğuna nazaran komünizan bir sistemdi bu. İnsanın yitirdiği insanlığı yine bulması haliydi bir tıp. Demek ki, tez edilenin aksine, dayanışma, paylaşma, kahramanlık insanın fıtratında vardır. Komünizm beşere en yakışan haldir.
Bu eşitlikçi fıtratın kitapta da yeri var! İlkel komünal toplum diyoruz, insanlığın birinci eşitlikçi toplumsal halidir. İlkel ve kolaydır. Topluluklarda herkes yiyecek bulmakla vazifelidir, avcılık ve toplayıcılık sonucu elde edilen her şey topluluktaki herkes tarafından paylaşılır. Ferdî eşyalar dışında özel mülkiyet yoktur. Zira topluluk bir “artı değer” yaratamaz ve üretilen her şey biriktirmeksizin tüketilir. Meskenler ve aletler bütün komün tarafından ortaklaşa kullanılır. Haliyle malları koruyacak bir devlete de muhtaçlık yoktur. Kolaydır lakin değerlidir, insanlık büyük yürüyüşüne bu türlü başlamıştır.
Öyleyse bu durumda mülkiyet, insanın eşitliği kaybetmesi halidir. Aradığını, vakit zaman bulmaya yaklaştığını biliyoruz. Kriz anlarında bu cins kolektif, dayanışmacı ve eşitlikçi yapıların ortaya çıkmasında bu ortak geçmişte yitirdiklerimizin hissesi var. Paris Komünü böyleydi, Sovyetler bu türlü ortaya çıkmıştır. Savaşta ve doğal yıkımlarda da beşerler dayanışmayı tekrar keşfeder. Bu tıpkı vakitte insanın insanlığını keşfetmesi halidir.
Kaldı ki sosyalizm de, toplumculuk, bu keşfe dayanır. Kapitalizm, iktisadi bir toplumdur ve toplumu insanın elinden çekip almıştır. Bu iktisadi sistem insanı yalıtır, tek başına bırakır, insanlığından uzaklaştırır. Sosyalizm fikri bu uzaklaştırmaya yansıdan doğdu. Sosyalist sözcüğü, Latince “sociare”den türetilmiştir, birleşmek ya da paylaşmak manasındadır. 19. yüzyılın başında İngiltere’de ortaya çıktı, oradan Avrupa’ya yayıldı. Sanayileşme ile dağılan topluma bir ağıttı aslı. Piyasa toplumuna bir reddiyeydi ve personel sınıfını içine düşürüldüğü durumdan kurtarma ütopyasıydı. Fakat, alışılmış, birinci sosyalistler piyasanın elinin yetmediği adacıklar arıyordu, artık olmadığını biliyoruz.
Evet kurtuluş vakit almıştır. Çok açık; “Devrimlerin, sahiden de edilgin bir öğeye, maddi bir temele gereksinmeleri vardır. Teori, bir halka, her vakit, yalnızca bu teori halkın gereksinmelerinin gerçekleşmesi olduğu ölçüde gerçekleşir.” Demek ki fikrin kendini gerçekleştirmeye yöneltmesi yetmez, gerçeğin de fikir olmaya yönelmesi gerekir. Hegel’in Hukuk İdeolojisinin Eleştirisi’nden aktardım. Öyleyse devam edelim; “Köklü bir ihtilal, yalnızca esaslı gereksinmelerin ihtilali olabilir…” İnsanı insanlığından çıkaran bu sistem çürüyor. Esaslı gereksinmelerimiz var. Piyasadan kurtulmak istiyoruz, eşit ve özgür yeni bir dünyaya gereksinim duyuyoruz. Ve artık biliyoruz fıtratımız bunlara müsaittir.
Çürüyen yıkılıyor, düşüyor. İnhisarlar sistemi kasılıyor, kıvranıyor. Şoktan şoka sürükleniyoruz biz de, sarsılıyoruz. Şoklar yeni direnişlerin fitilini ateşliyor, çürümenin ortasında insan yine parlıyor, başkaldırıyor. Fakat farkındayız, bilimsel bir dokunuşa gereksinimi var bu başkaldırışın.
İnsanın ışığı lakin cephede ateş altındayken yine parlar. Sebebi kolay, vefat yakınınızdadır, dayanışmak ve savaşmaktan öbür çıkar yol yoktur. Demek ki kahramanlık ve dayanışma, inhisarlar çağında, insanın tekrar ortaya çıkması için olmazsa olmazlardandır. Tahlil de kolay; Bunu yaratıcı, kalıcı bir yeni tertibe dönüştürmeliyiz.
Ne deniyordu kitapta? Teori, bir halka, her vakit, yalnızca bu teori halkın gereksinmelerinin gerçekleşmesi olduğu ölçüde gerçekleşir. Teori artık halkın gereksinmelerinin gerçekleşmesi olmuştur. Direniyoruz, istiyoruz ve ışıldıyoruz. Direnişimizin insanı çok lakin ne yazık, şimdi romanı yoktur.
Yoldayız. Büyük bir bombardıman altındayız. Savaşıyoruz ve savaştıkça insanlığımıza yaklaşıyoruz.”