Türk mutfağında da çok kıymetli bir yeri olan baharatların yemeklere lezzet katmalarının yanı sıra sıhhati da güçlendirdiği daima lisandan lisana dolaşır. Hatta ABD eski first lady’si Hillary Clinton’ın 2016 seçimlerindeki lider adaylığı sırasında hastalıklardan korunmak için her gün bir acı biber yediği konuşulur. Ünlü ABD’li müzikçi Beyonce’nin ismiyle anılan diyette de kilo vermek için acı biberin limon, su ve akçaağaç şurubuyla karıştırıldığı belirtilir. Binlerce yıldır Asya’da kullanılan zerdeçalın da ilaç üzere bağışıklık sistemini güçlendirerek insanları hastalıktan koruduğu söylenir. Pekala bunlar yanlışsız mu? Baharatları hem yararlı bulan hem de bulmayan birçok araştırma var. Baharatlardaki polifenollerin iltihap giderdiği belirtilirken 2022’deki bir tahlil, bu eserlerin sıhhat üzerindeki tesirlerinin bilinmeyen olduğunu söz etti. Duruma bir göz atalım…
Acı biberin yararı çok lakin ziyanı da olabilir
Ana faal bileşeni kapsaisin hususu olan acı biberin daha uzun yaşamaya yardımcı olabileceği birtakım araştırmalarda lisana getiriliyor. Araştırmalara nazaran, acı biber yediğimizde, kapsaisin molekülleri bedenimizdeki sıcaklık reseptörleriyle etkileşime girerek beyne sıcaklık hissi yaratması için sinyaller gönderiyor. İtalya’daki bir çalışmada, haftada dört sefer acı biberli yemek yiyenlerin, hiç acı biber yemeyenlere nazaran daha düşük mevt riskine sahip olduğu belirtildi. Çin’deki araştırmada da her gün acı biber tüketenlerin, haftada bir seferden az acı biber yiyenlere nazaran yüzde 14 daha düşük vefat riski olduğu bulundu. Harvard Halk Sıhhati Okulu’nda beslenme profesörü Lu Qi de “Temel bulgular, baharatlı yiyeceklerin daha fazla tüketilmesinin, bilhassa kanser, kalp hastalığı ve teneffüs yolu hastalıklarına bağlı vefat riskinin daha düşük olduğunu gösteriyor” dedi. Ayrıyeten kapsaisinin iştahı azalttığını gösteren çok sayıda çalışma da bulunuyor. Yüksek tansiyona da âlâ geldiği belirtiliyor. Fakat Çin’deki bir araştırmada da çok fazla acı biber yiyenlerin daha zayıf bilişsel fonksiyonları olduğu sonucu çıktı. Acı biberin yararını uzun müddette görebileceğimiz belirtilirken İngiliz uzman Kirsten Brandt, “Çok değil, istikrarlı yiyin” dedi.
Alternatif tıbbın gözdesi zerdeçal
Sağlıklı olduğu kabul edilen bir öbür tanınan baharat da zerdeçaldır. Zerdeçalda bulunan “kurkumin” isimli küçük molekül, alternatif tıpta iltihaplanma, gerilim ve öbür birçok rahatsızlığı tedavi için yaygın olarak kullanılır. BBC’nin haberine nazaran, çok sayıda çalışma kurkuminin laboratuvarda kanser tersi tesirlere sahip olduğunu bulmuştur. Fakat laboratuvar ortamı insan bedeninden çok farklıdır. Bazı araştırmacılar da normal bir porsiyonun rastgele bir sıhhat faydası olması için çok düşük olduğunu söylüyor. Bu durum başka baharatlar için de geçerli olabilir.
Hangi eserle yenildiği önemli
Uzmanlar, baharatların hangi eserlerle tüketildiğinin değerli olduğunu söyledi. BBC’ye konuşan İtalya Akdeniz Nöroloji Enstitüsü’nden Marialaura Bonaccio, “Akdeniz ülkelerinde acı biber makarna, baklagiller ve sebzelerle yenir. Sıhhate yararı da bu karışımdan kaynaklanıyor olabilir” dedi. Ayrıyeten hamburgere baharat karışımı eklemenin de eti daha az kanserojen hale getirebileceği belirtildi. Aston Tıp Fakültesi’nden Duane Mellor da “Baharat etin ziyanını azaltır” derken zerzevatları baharatla yemeyi önerdi.