Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, katıldığı programda, emeklilikte yaşa takılanların durumuyla ilgili sorulara yanıt vermişti. Bakan Alım, “EYT sorunu masanızda mı?” sorusunu yanıtlarken, “Tabii masamızda. Türkiye’nin işçileri hiç merak etmesinler, hiç tasa etmesinler. Türkiye’nin her sorunu, çözülmesi gereken evrak olarak önümüzde duruyor. Bu, önümüzdeki evraklardan, çözülecek şeylerden biri.” dedi. Peki EYT düzenlemesinde hangi formüller konuşuluyor? Prof. Dr. Sefer Şener mevzuyla ilgili ayrıntıları anlattı. Şener konuşmasında şu tabirleri kullandı:
Öncelikle tüm dünyada global çapta yaşanan problemlere paralel olarak kamu bölümü çalışanları ve çalışanları üzerinde çok ağır bir süreç başlamıştır. Hatta gelişmiş ülkelerde dahil gerek memurlar gerekse özel bölümdeki çalışanların işe devamlılığı konusunda değerli meseleler yaşanmaktadır.
Bu manada global çaplı bu türlü bir kriz periyodunda dahi hükümetin memurlara ve çalışanlara dönük yani velhasıl çalışanlara dönük kıymetli yenilikler getirmesi ya da daha evvelce kelam verilmiş kimi düzenlemelerin yapılıyor olması çok manalıdır.
3 BASAMAKLI PLAN!
Özellikle EYT dediğimiz emeklilikte yaşa takılanlar kümesinde 3 kademeli sorun bulunduğundan sayı ile ilgili tartışmalı sayılar ortaya çıkmaktadır. Fakat gördüğümüz kadarıyla 6-7 milyona yakın bir çalışma kümesini ilgilendiren bir düzenleme yoldadır. Zira EYT dediğimiz kısım 3 basamaklı bir formülasyonu gerektirmektedir. Bu 3 etaplı formülasyonun birisi yaş şartını sağlamaktır.
Yani başka söz ile erkekler için 60 yaş, bayanlar için ise 58 yaş koşulu bulunduğundan ötürü bir kısmı yaş şartına takılmaktadır.
İkincisi emeklilik için sigortalılık mühleti kıymetlidir. Sigortalılık da erkekler için 25 yıl bayanlar için 20 yıl kaidesi bulunmaktadır. Hasebiyle bir kısım EYT mağdurları da bu kaidesi taşımamaktadır.
Üçüncü kural olarak ödenen prim gün sayısı bulunmaktadır. Yani 5 bin günün üzerinde prim ödeme koşulu bulunmaktadır. Artık EYT dediğimiz mağdurların tamamı bu 3 koşuldan ya birini sağlamakta ya 2’sini sağlamakta. Kimileri da 3’ünü birden sağlayabilmektedir.
Yani 50 yaşında olan bir erkek çalışan 5 bin prim gününü doldurmuş olabilir. 25 yıl sigortalılık mühletini de doldurmuş olabilir lakin yaş koşulundan ötürü emekli olamamaktadır. Ya da buna gibisi olarak yaşı doldurup primi doldurmayan, yaşı doldurup gül sayısını doldurmayan mağdurlar bulunmaktadır.
Yapılacak olan düzenlemede de farklı alternatiflerin bulunması zaruriliği vardır. Fakat bu düzenleme işin zorluğuna, iş kolunun tartısına, yıpranma hissesi olup olmamasına bağlı olarak düzenlenebilecek bir konudur.
Mesela çok ağır işlerde olup da bir kişi 50 yaşında da olsa şayet prim gün sayısını doldurmuşsa emekliliğe ayrılabilir olması gerekmektedir. Öbür taraftan meslek gereği belirli bir yaşın üzerinde çalışmanın çabucak hemen mümkün olmadığı kümeler bulunmaktadır. Münasebetiyle bu kümelere da başka bir düzenleme yapılması gerekmektedir.
Aynı vakitte fiili olarak bugünleri doldurup ilgili koşulları taşıyıp da halihazırda çalışanlar da bulunmaktadır. Burada çok hassas bir uygulama olması gerekir ki tüm mağduriyetlerin giderilmesi mümkün olsun. Hükümet tüm bu mağduriyetleri giderecek nitelikte değişik alternatifler üzerinde durmaktadır.
Mesela bundan sonraki süreçte daha düşük bir emekli maaşı ödenmesi üzere, birebir vakitte çok uzun sigortalılığa sahip şahıslardan bu sigortalılık müddetlerinin yaştan düşürülmesi üzere değişik alternatifler tasarlanmaktadır.
Oldukça düzenlemesi güç bir kademe olan EYT çok taraflı olarak irdelenmesi ve uygulanması gereken bir düzenleme olmalıdır. Şunu da unutmamak gerekir global çapta bu kadar büyük zorlukların yaşandığı bir devirde hükümetin gerek personellere, gerek memurlara yönelik bu türlü bir çalışma yapması da epeyce dikkate pahadır.
Çalışmanın çok büyük kümeleri ilgilendirmesi tıpkı vakitte değişik niteliklerdeki çalışanları ilgilendirmesiyle bu türlü bir düzenlemenin yapılması son derece hassasiyet gerektiren bir yapıda olmalıdır.
50 YAŞ ÜZERİ ÇALIŞANA VERGİ VE PRİM TEŞVİKİ DÜŞÜNÜLÜYOR
Her meslek kümesine da değişebilir. Yapılan işin niteliğine nazaran gerekiyorsa 50 yaşın üzerinde SGK ve vergi düzenlemesi yapılarak bunlardan daha düşük oranlı SGK ve vergi kesilebilir. Gün sayısını tamamlayanlardan prim hisseleri kesilmeyebilir. Böylece mevcutta yaşı doldurmayıp çalışanların maaşları artırılmış olur. Emekli etmektense bu türlü bir uygulama olabilir. Mevcut şartlarda bu türlü bir düzenleme çalışmak istemeyen ve fiili olarak çalışamayacak durumda olanlara farklı bir uygulamayı beraberinde getirmesi gerekir.
ALMANYA VE FİNLANDİYA MODELİ KONUŞULUYOR BU MODELLER HAKKINDA NE DİYORSUNUZ?
Kamuoyunda Almanya ve Finlandiya modeli üzere modeller de tartışılmaktadır. Yani emekli olduktan sonra ömür uzunluğu muhakkak nitelikte daha düşük bir emekli aylığı alması gündeme gelmektedir. Ya da en azından muhakkak mühlet daha düşük belirli müddet dolduktan sonra daha yüksek emekli aylığı alma gündeme gelmektedir.
Zaten şu an dahi emekliliğini hak edip de yaşı doldurmadıysa emekli olmak istiyorsa emekli olabilmekte fakat yaşı doldurmadıkları için maaş almaya hak kazanmamaktadırlar.
Bu modeller Türkiye’de uygulanabilir lakin bu modellerin ben uygulanabileceğini düşünmüyorum. Çok büyük ihtimalle prim gün sayısı ve yılını doldurup yaşını doldurmayanlar yaş dolana kadar kısmi olarak daha düşük bir emekli aylığı ile emekli edilebilir. Yaşı doldurduktan sonra olağan düzeye gelerek emekli aylığı almaya devam edebilirler. Yani uygulanacak olan model budur.