Yeşilçam dediğimizde aklımıza birinci etapta birbirinden kıymetli yıldızlar gelir. O denli ya; Ediz Hun’u, Türkan Şoray’ı, Tarık Akan’ı, Hülya Koçyiğit’i nasıl unutabiliriz. Erhan Tuncer’in yorumuna nazaran bunlar Yeşilçam’ın “birinci adamları”dır. İkinci adamlarsa Erol Taş, Aliye Rona, Hüseyin Peyda, Hikmet Gül üzere makus karakterden oluşur. Bu iki güç, her fırsatta birbirlerine baskın çıkmaya çalışırlarken bir de “üçüncü adamlar” vardır. İsimlerini pek kimsenin bilmediği ancak çabucak her sinemada uzunluk gösteren, bazen mafyöz rollerde, bazen mahalleli rollerinde, bazen de saf salak tiplemelerle karşımıza çıkan karakter oyuncularıdır bunlar.
Bu yazıda üçüncü adamların en irisinden, en kuvvetlisinden ve tahminen de en yalnızından bahsedeceğim; Yadigâr Ejder’den.
YEŞİLÇAM’A DOĞRU
Senarist ve direktörlüğünün yanında, Yeşilçam tarihçisi olarak da bildiğimiz Erhan Tuncer’in ‘Sokağın Yalnız Çocuğu: Bir Yadigâr Ejder Kitabı’ ismini verdiği araştırması geçtiğimiz günlerde Nemesis Kitap etiketiyle raflardaki yerini aldı. Tuncer bu kitabında bize yalnızca Yadigâr Ejder’in hayatını anlatmıyor, onun dostlarıyla, akrabalarıyla da görüşüp onların tanıklıklarından da faydalanıyor. Biz de böylelikle bu “gözel” adamı daha yakından tanıma fırsatına erişiyoruz.
Peki kimdir bu “gözel” adam?
Asıl ismi Adnan Koyun (Köylüoğlu) olan Yadigâr Ejder, 1951’de Sivas’ın Gökçebostan Mahallesi’nde doğar. Ailenin birinci çocuğudur, çok hoş bir bebektir. “Gözel” lakabı da oradan ileri gelir.
İlkokulu ikinci sınıfa kadar okur. Babası “Alamancı” olduğu için çocukluğu çoğunlukla başıboş geçer. O da keyfine düşkün bir birinci gençlik devri geçirir. Arkadaşlarıyla bir arada gezer tozar, parklarda bahçelerde yatar, ha bir de her fırsatını bulduğunda soluğu sinema salonlarında alır.
Doğru düzgün kimseden para almaz, ne yapar ne eder bir halde çalışıp para kazanır. Hatta bir orta babası onu alıp Almanya’ya götürür. Bir iki sene kalır kalmaz, sonra dönüp gelir. Yaptığı şeyle yetinip sıradan bir hayat sürmek pek ona nazaran değildir.
Tası tarağı toplayıp İstanbul’a geldiğinde de bu durum değişmez. Bir mühlet Beyoğlu’nda, “artiz kahvesi”nde takılır. Bu vakit zarfında parası eriyip bitince irili ufaklı işler yapıp çarkı döndürmeye çalışır lakin aklı fikri filmcilerdedir. Bir halde bir sinemada oynamayı başına koyar.
PARASIZLIK PARASIZLIK PARASIZLIK
Yadigâr Ejder’in uzunluk gösterdiği birinci sinema, 1972 imali “Fosforlu Melek”tir. Doğal burada ismi Yadigâr Dağdeviren olarak geçer. İki metrelik uzunluğu, iri cüssesiyle ona bu lakabı uygun görürler. Neden sonra, kendisine verilen onca soyisim ortasından “Ejder”i seçer.
Sokağın Yalnız Çocuğu, Erhan Tuncer, 144 syf., Nemesis Kitap, 2023. Yadigâr ismi de Sivaslı meşhur bir kabadayıdan gelir. Asıl ismini kimselere söylemez. Üstüne üstlük bir de sağda solda uydurma öyküler anlatır. Bazısına kan davasından kaçtığını söyler, bazısına adam vurup içeri girdiğini anlatır. Bunların hiçbiri yanlışsız değildir elbette. O yalnızca kendisini “korkutucu” göstererek beladan uzak durmaya çalışır.
“Fosforlu Melek”ten sonra yavaş yavaş işler açılır. 1973’te 6, 1974’te 15, 1975’te 32 sinemada oynayarak uygun bir karakter oyuncusu olduğunu bütün memlekete gösterir. Oynadığı sinema sayısı artar artmasına fakat Yeşilçam’dır bu, ne öldürür ne güldürür. Yadigâr Ejder de para kazanmak için irili ufaklı işler yapmak zorunda kalır. Bazen bir demircinin yanında çalışır, bazen cüssesinden faydalanıp Beyoğlu’ndaki pavyonların bodyguardlığını üstlenir; tıpkı gençliğindeki üzere bir halde parasını kazanır.
ÜÇÜNCÜ ADAMLARI ‘KADERİ’
Yadigâr Ejder’in hayat verdiği karakterlere genel olarak baktığımızda bunları aşikâr başlı kümelere ayırabiliriz. Karşımıza çıkan birinci küme elbet ki mafyöz karakterlerdir. Yadigâr Ejder, makus adamın buyruğunda, uygun adamı haklamak için her türlü yola başvuran acımasız karakterlerden biridir. Lakin onların içinde de sıradan biri değildir. İri cüssesi onu “bigboss”tan bir evvelki adam yapar. Bu küme, dram sinemalarında de güldürü sinemalarında işleyen bir matematiğe sahiptir. Bütün üçüncü adamlar da bu matematikteki yerlerini bir tamam alırlar.
Bir öteki küme da mahalleli karakterlerdir. Kimileri sokağın saf salak oğlanı, kimileri semt kabadayısı üzere değişkenlik gösteren bu tiplerin hepsi makûs beşerler değildir şüphesiz. Örneğin “Avanak Apti”de Urfalı Apti’yi, “Şark Bülbülü”nde Mazlum’u, “Gerzek Şaban”da Ayı Hamza’yı oynarken, “Devlet Kuşu”nda Murat’ı, “Bazıları Cacık Sever”de bir nevi Daltonların Avarel’ini canlandırır. Bu türlü böyle derken isimsiz karakterlerden kurtulur, sinemanın dramatik yapısına tesir eden, nispeten daha değerli karaktere hayat vermeye başlar.
Yadigâr Ejder’in Yeşilçam’la ortasının bozulup tamamıyla parasız kalmasına ve akabinde vefatına giden yola dair çeşitli spekülasyonlar bulunmaktadır. Bunların hangisi yanlışsız, hangisi yanlıştır bilinmez ancak bir görüşe nazaran Kemal Sunal’la yaşadığı tartışmalar buna sebep olmuştur, bir görüşe göreyse yapımcılarla ortası bozulmuştur. Gerçek ne olursa olsun Yadigâr Ejder giderek daha az sinemada iş bulmaya başlar. O denli ki doksanlı yıllarda yılda bir iki sinemada lakin rol bulur.
Tarih 2 Mart 1991’i gösterdiğinde iki iş teklifi alır ve ikisini de sevinçle kabul ederek çekimlere masraf. Çekimlerden sonra Beyoğlu’ndaki esnaf lokantalarından birinde karnını doyurur. Tuvalete gittiğinde, gün uzunluğu ona cehennem azabı yaşatan başa ağrısı büsbütün kuvvetlenir ve dev adam birden yere yığılır. Yüksek tansiyona bağlı beyin kanaması sebebiyle orada vefat eder.
Erhan Tuncel bu kitabında Yadigâr Ejder’in hayatına dair pek çok şeyi geniş bir yelpazede anlatır. Arkadaşlarının ve akrabalarının tanıklıklarının yanında, kendisiyle yapılan son röportaja da yer verir. Hatta Tuncer, çok istediği belirtmesinin akabinde kendisiyle hayali bir röportaj da yapar. Filmografisi, fotoğrafları, gazete kupürleri de cabası…
Yeşilçam’ın üçüncü adamlarının “kaderi” ne yazık ki emsal halde başlayıp sona erse de bu oyuncuları hatırlayıp yâd etmek hepimizin boynumuzun borcu diye düşünüyorum. Çünkü Yeşilçam’ı Yeşilçam yapan şeylerden biri de, üç paraya rol oynama değerine hayatını sinemaya veren karakter oyuncularıdır. Onlarla ilgili detaylı bilgi edinmek isteyenler, Tuncer’in kurucusu olduğu Üçüncü Adam isimli siteye bakabilirler.